Bélgica: Groei in aardappelareaal loopt ten einde

Belgapom-voorzitter Romain Cools sprak naar aanleiding daarvan met de landbouwpers over de sector en haar uitdagingen. “Mocht kiemremmer CIPC op korte termijn verdwijnen, zitten we echt met een probleem”, vreest Cools.

De huidige bodemprijzen voor vrije aardappelen zullen weinig boeren tot tevredenheid strekken, maar de sector als geheel doet het de afgelopen jaren helemaal niet slecht. “De aardappelsector heeft niet het imago van zeer innovatief te zijn, maar het is desondanks één van de meest innovatieve sectoren die er is”, aldus een trotse Romain Cools.

De InnoPotato Award (zie kader) illustreert dit ook naar de buitenwereld. Ons land is de grootste exporteur van diepvriesfrieten in de hele wereld. België voert diepvriesfrieten uit naar meer dan 150 landen. “De kracht van de aardappelsector zit in de dynamiek vanuit traditie, zowel in de aardappelverwerkende ondernemingen als bij de telers. Onze aardappelketen straalt tegelijk traditie en innovatie uit”, looft Cools.

LBL: Laten we beginnen met de prijs. Waarom is de prijs die boeren krijgen nu zo laag? De verwerkende industrie investeerde in 2016 nog 310 miljoen euro, een recordbedrag. Dat bracht toch extra vraag met zich mee?

Romain Cools (RC): “Maar toch zijn er gewoon aardappelen te veel. In 2017 hadden we een areaal van 95.000 ha aardappelen. Dat was 4,3 % meer dan vorig jaar, wat al een recordjaar was. Maar nog belangrijker bedroeg de gemiddelde opbrengst 52,6 ton per ha, wat 21 % meer was dan vorig jaar. De markt is uiteraard groter dan ons land alleen. In de belangrijkste Noord-West Europese aardappelproducerende landen (NEPG: Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk) bedroeg de totale opbrengst naar schatting 30,5 miljoen ton aardappelen.Ook dat is met 15,6 % meer dan vorig jaar een absoluut record. Dat gekoppeld aan een goede kwaliteit van de stocks, maakt dat goede prijzen nog niet voor onmiddellijk zijn. Maar we mogen niet vergeten dat de contractprijzen de voorbije jaren sterk zijn toegenomen en de vrije markt vorig seizoen hoge toppen scheerde. Een jaar als dit komt nu en dan voor.”

De vrije markt lijkt bij ons wel volatieler dan ooit. In het land bij uitstek van de vrije markt, de Verenigde Staten, zijn de aardappelprijzen stabieler. Wat doen zij anders?

“In de VS wordt veel beregend, wat de opbrengsten stabieler maakt. Maar die beregening maakt de teelt er ook duurder en minder duurzaam. Beregenen is hier overigens evenmin evident. Kijk maar naar de beperkingen op het oppompen van water afgelopen seizoen. Ik denk dat telers, handelaars en verwerkers - in tijden zonder wederzijdse verdachtmakingen - vooral moeten kijken hoe ze de samenwerking hier verder kunnen uitbouwen.”

Dan denken we aan branche- en producentenorganisaties.

“Het oprichten van een brancheorganisatie zou inderdaad een optie zijn. Ik ben ook geen tegenstander van producentenorganisaties. Maar als ze opgericht worden, moet het samen met afnemers gebeuren om de efficiëntie te vergroten. Maar het zal niet eenvoudig zijn; aardappeltelers zijn toch wat individualistisch ingesteld.”

De vraag naar aardappelen wordt sterk bepaald door het succes van de export van diepvriesfrieten. Hoe vergaat het de export?

“Ik word nog altijd overal in het buitenland op aardappelbeurzen aangesproken op het Belgische succesverhaal. Vooral in de professionele middens is de Belgische aardappel gekend als competitief, overal aanwezig en een sterke groeier. De merknaam ‘Belgian fries’ is evenwel nog onvoldoende gekend bij de buitenlandse consument. Maar samen met de VLAM en de Waalse tegenhanger Apaq-W trekken we naar Zuid-Oost-Azië met James Bint als ambassadeur. De Aziaat is een street food consument, daar zitten wel mogelijkheden.”

Hoe ziet u het op langere termijn? De Belgische aardappelteler kan toch moeilijk de hele wereld van frieten bevoorraden?

“Er komt in ieder geval eerder vroeg dan laat een einde aan groei in het areaal. Er zal ook strenger toegezien worden op de teeltrotatie van één op drie. Het FAVV heeft ook gezegd hier strenger op te zullen controleren en in het kader van de nematodenproblematiek en de algemene bodemvermoeidheid is dat terecht. We zullen de bodem optimaal moeten verzorgen om naar hogere hectareopbrengsten te kunnen gaan. Maar er zitten ook opportuniteiten in nieuwe en duurzame rassen. Nieuwe technieken moeten ons daarbij vooruit helpen. We merken ook een sterke toename van de aardappelproductie en -verwerking in de hele wereld. De concurrentie zal zeker toenemen op termijn.”

Nog meer aardappelen per ha dus, hoe moeten aardappeltelers dat klaarspelen?

“We gaan volop de kaart van innovatie moeten trekken. Er lopen heel wat projecten en de overheid stimuleert ook hierin. Denk aan het IPot-verhaal, wat uitgemond is in WatchITgrow: een webtool waarmee aardappeltelers via satellietbeelden de gegevens van hun percelen kunnen combineren met data m.b.t. zonlicht, temperatuur en vochtigheid om zo groei en ziekten van nabij op te volgen. Dat moet het mogelijk maken om de opbrengst met 10% te verhogen. Op deze wijze kan de beperking van het areaal en de rotatie opgevangen worden.”

Kan de genetica ook een oplossing bieden? Hoe zit het met Bintje Plus, de zoektocht naar een aardappelplaagresistent Bintje?

“We moeten binnenkort met alle partners evalueren of en hoe we het project kunnen verderzetten. Het doel is om vier resistentiegenen tegelijkertijd in Bintje te introduceren, en dat op een manier dat de belangrijkste raseigenschappen van Bintje bewaard blijven. We zijn er van overtuigd dat een dergelijk Bintje bijna zonder enige gewasbescherming zou kunnen geteeld worden. Maar we merken dat het zelfs met cisgenese, waarbij via genetische modificatie genen ingebracht worden van kruisbare soorten, het moeilijk gaat. Blijkbaar neemt Bintje moeilijk deze vier genen tegelijk op.”

Moeten we wel verder met Bintje? Het ras is al een drietal jaar niet meer het meest geteelde ras.

“Bintje kent bovendien nu twee jaar na elkaar kwaliteitsproblemen; het ras is erg weersgevoelig. Ik verwacht dat het areaal volgend jaar dus nog klappen zal krijgen. Maar Bintje zal niet gauw verdwijnen. Frituristen zweren bij Bintje. In vergelijkende frietproeven haal ikzelf het ras er zo uit, Bintje proef je. Ook verwerkers die aardappelvlokken of kroketten maken zweren bij het ras. Maar we mogen niet stilstaan. Via cisgenese en crispr-technieken die elders in de wereld volop toegepast worden, bestaan er al rassen met hogere netto-rendementen en betere bewaarbaarheid. Ook via selectie op aardappelzaad kunnen nieuwe rassen sneller ontwikkeld worden. Ik sluit niet uit dat steeds betere rassen in de toekomst elkaar steeds sneller zullen opvolgen, zoals nu bij groenten het geval is.”

Niet alleen de selectietechniek ligt maatschappelijk gevoelig, maar ook alles wat naar gewasbescherming neigt, gaande van plaagbestrijding tot kiemremming.

“Dit jaar wordt de erkenning van kiemremmer CIPC opnieuw bekeken. CIPC is nog altijd een veel gebruikt middel. Mocht dit op korte termijn verdwijnen, zitten we echt met een probleem en is dat een bedreiging voor de sector. Eén op één alternatieven zijn niet talrijk beschikbaar en hun toepassing gaat nog heel wat praktijkonderzoek vergen. Wanneer moeten alternatieve middelen toegepast worden, wat is de kostprijs, bij welke temperatuur, welke rassen...we ontbreken nog heel wat kennis. Het Reskia-project, dat Belgapom via Flanders’ Food heeft opgestart is het eerste op dit terrein in ons land en heeft ons al een stap vooruit gebracht.”

Over bedreigingen gesproken, hoe staat de aardappelverwerkende sector tegenover de Brexit?

“De Brexit is een bedreiging. Het Verenigd Koninkrijk teelt en verwerkt enkel aardappelen voor de lokale markt. Ze zijn een netto-invoerder van aardappelproducten en voor ons land zelfs de derde grootste afnemer. Als er geen akkoord uit de bus komt, zouden we in het slechtste geval uitkomen bij WTO-invoertarieven en worden we er gewoon uit de markt geconcurreerd. Dat zou voor onze sector een drama betekenen.

Vergelijkbaar met de Ruslandboycot?

“Met dat verschil dat wij wel al aan spreiding gedaan hebben en uitvoeren naar 150 landen. Maar ook in andere landen kunnen wisselkoersen of protectionistische maatregelen ons parten spelen. In Zuid-Amerika worden bedrijven van bij ons van dumpingpraktijken beschuldigd. Maar de autoriteiten vergelijken de marge van producten op maat bij ons met goedkopere lijnen. Dat is oneerlijk. Wij dumpen niet. Gelukkig hebben we de Europese Commissie kunnen overtuigen dat er in Zuid-Amerika iets fout loopt. Zo loopt momenteel in Brazilië een rechtzaak en in Colombia een nieuwe procedure. Zulke zaken kosten onze familiebedrijven honderduizenden euro’s aan advocaten. Maar de sector blijft sowieso inzetten op export naar zoveel mogelijk landen.”